Decoronderzoek komt op tv

Afgelopen zomer kwam RTL4 op bezoek bij Beeld en Geluid en mocht ik iets vertellen en laten zien van mijn onderzoek. Op tafel liggen tekeningen van Peter Zwart en Cor Hermeler uit de jaren vijftig. Het zijn typische show-decors in die kenmerkende Amerikaanse moderne stijl die Freek Biesiot en anderen in de jaren zeventig gingen parodieëren. De uitzending van RTL 4 Mijn Stad Hilversum staat gepland op zondag 18 januari om 15:30 en de herhaling op zaterdag 31 januari 14:30.

This slideshow requires JavaScript.

lezingenreeks Grafisch Geluk

Aanstaande donderdag is de eerste lezing rond de tentoonstelling Grafisch Geluk bij Museum Hilversum. Jaap Drupsteen en ik trappen de reeks af met een avond over televisievormgeving. Na een introductie in het onderwerp, achtergrond en context door mijzelf, zal Drupsteen uitgebreid vertellen over zijn werk. Uiteraard is de hele avond rijkelijk voorzien audiovisueel beeldmateriaal. Komt dat zien en horen dus!

Donderdag 10 november 20.00 (tentoonstelling is open vanaf 19.00)
Meer informatie en reserveren kan bij Museum Hilversum
Na afloop zal ik hier op Vorm van vermaak nog verslag doen van de avond.

Drupsteen plaatst trouwens ook regelmatig materiaal op zijn YouTube kanaal, zoals de verfilming van drie stukken van Gertrude Stein met muziek van Fay Lovsky en zijn visuals voor componist Jacob ter Veldhuis (JacobTV), zeer de moeite waard om ook daar even rond te kijken.

De donderdagen daarop volgen verschillende artist-talks met Michiel Schuurman, Zeloot, Harmen Liemburg, Trapped in Suburbia, Hansje van Halem, Pinar & Viola, Niessen & de Vries, René Knip en een lezing van Bas van Lier, auteur van de publicatie Grafisch Geluk over 100 jaar Steendrukkerij De Jong & Co.

Het eerste boek

Het eerste exemplaar van Vorm van vermaak is op 14 april tijdens een zeer geslaagd symposium/boekpresentatie overhandigd aan Jaap Drupsteen. Meer foto’s (gemaakt door Pieter Ernst Uyt den Bogaard) staan op vormvanvermaak.nl. En, niet onbelangrijk om te vermelden: het boek is ook TE KOOP.

Liselotte, Jaap en Roy op 14 april 2011

Symposium & boekpresentatie

14 april 2011 stond geheel in het teken van televisievormgeving met een symposium & boekpresentatie in het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid in Hilversum. Het eerste exemplaar van het boek is uitgereikt, we spraken bekende ontwerpers, luisterden naar interessante sprekers en we vierden dat Frans Schupp zijn collectie overdraagt aan het instituut.

Gijs Groenteman, journalist, schrijver en presentator, was onze dagvoorzitter en leidde alles in goed banen. De eerste spreker, Jop Euwijk, onderzoeksmedewerker bij het Persmuseum, presenteerde zijn onderzoek naar het leven en werk van illustrator Eppo Doeve (1907-1981). Daarna gaf Karin van der Heiden, expert op het gebied van vormgevers-archieven, advies over het opzetten en onderhouden van een goed archief.

Jop Euwijk

Gijs Groenteman en Karin van der Heiden

Daarna werd Frans Schupp in het zonnetje gezet. Hij schonk tijdens het symposium zijn werk (voor Toppop, KRO-huisstijlen, Pisa – om maar eens wat te noemen) aan Beeld en Geluid. Een selectie uit die schenking was op 14 april ook te zien in de hal van Beeld en Geluid. Regisseur Rien van Wijk, die begin jaren zeventig samen met Schupp (e.v.a) Toppop maakte, sprak hem toe en had als verrassing een Toppop taart meegenomen en een door Schupp gemaakte titelrol. Schupp droeg zijn collectie over aan Hans van der Windt, manager acquisitie en selectie bij Beeld en Geluid.

Rien van Wijk en Frans Schupp met Toppop titelrol

Hans van der Windt en Frans Schupp

Frans Schupp

De tweede helft van de middag luisterden we naar een aantal bekende mensen uit het vak. Zoals Stephen Emmer, al ruim 25 jaar componist voor televisie. Emmer keek terug naar hoe zijn vakgebied zich de afgelopen zestig jaar ontwikkelde en vertelde hoe hij zelf in het vak terecht kwam. Groenteman sprak daarna drie bekende ontwerpers. Ten eerste was daar Willem van den Berg die als punker begon bij de VPRO eind jaren zeventig, daarna pionierde op de computer bij RTL4 en nu al vele jaren eigenaar is van bureau ‘n Berg werk. Groenteman ondervroeg ook Lydia Pees. Zij werkt sinds 1988 bij NOS grafisch ontwerp en werkte mee aan grote restylings als die van het NOS Journaal en Nederland 1. Ze maakte daarna alle reorganisaties mee en was vanaf 2002 hoofd van het Dutchview Creative Centre. De derde gast was Danny Smit. Hij is van oorsprong opgeleid als animator, maar werkte zich bij Valkieser op tot een van de creative directors. Daarna beproefte hij zijn geluk in Engeland, waar hij bijvoorbeeld de vormgeving voor de UEFA-cup en Champions League verzorgde. Daarna werkte hij terug in Nederland weer veel kleinschaliger voor MTV Nederland. Nu geeft hij leiding aan communicatie bureau Rock Agency en broadcast design studio Cape Rock.

Danny Smit, Lydia Pees en Willem van den Berg bekijken elkaars werk op het grote scherm

een volle zaal met ontwerpers, televisiemakers, studenten en liefhebbers van televisievormgeving

De dag sloot natuurlijk af met de presentatie van het boek Vorm van vermaak. Maar voor het zover was spraken we met televisiepionier Jaap Drupsteen. Hij liet een prachtige korte film zien van Norman MacLaren en Evelyn Lambart getiteld Begone Dull Care. Deze film opende begin jaren zestig zijn ogen voor de mogelijkheden voor televisievormgeving. Na het dankwoord van Roy en ondergetekende overhandigden we het eerste exemplaar van het boek aan pionier Drupsteen. Het was een feestelijke dag en langs deze weg onze hartelijke dank voor iedereen die erbij was.

Liselotte Doeswijk, Jaap Drupsteen en Roy van Vilsteren met het eerste exemplaar van Vorm van vermaak

Met dank aan Pieter Ernst Uyt den Bogaard voor de foto’s

Vorm van de VPRO

“De vorm van de VPRO: televisievormgeving en omroepidentiteit” is de afstudeerscriptie van Liselotte uit 2006. Hiermee sloot zij haar doctoraal studie Televisie, media en cultuur aan de Universiteit van Amsterdam af. De begeleiding was in handen van prof. dr. Erik Laeven en prof. dr. Esther Cleven.

Elk hoofdstuk is als PDF te lezen of te downloaden, klik daarvoor op de titel van het hoofdstuk.

 

1. Inleiding
Tijdens een willekeurige televisieavond word je er tientallen keren mee geconfronteerd. Toch denken mensen bij televisievormgeving eerder aan de vormgeving van het toestel dan aan de ontwerpen die op de beeldbuis te zien zijn. Wat is televisievormgeving eigenlijk? Welke uitdagingen en beperkingen kent het vakgebied? Wat is er zo uitzonderlijk aan de VPRO dat zij in deze scriptie centraal staat?
2. VPRO-identiteit
De VPRO: eigenzinnig, progressief en avant-gardistisch. De identiteit van de VPRO is -net als bij alle andere omroepverenigingen- de legitimering van haar bestaan en dus vastgelegd in beleid. Maar die identiteitsbeschrijving is niet tijdloos, verschillende bestuurders en programmamakers drukken er hun stempel op. Wat is de identiteit van de VPRO en wie zijn de mensen die de koers bepalen?
3. Jaap Drupsteen 1971 – 1979
De VPRO doet de omroepster in de ban, maar wat moet ervoor in de plaats komen? Jaap Drupsteen zet met zijn bewegende grafische ontwerpen de VPRO op de kaart. De kleinste omroepvereniging van het kleine Nederland is daarmee een voorloper op het gebied van televisievormgeving. Hoe kwam hij bij de VPRO? Waarom vielen zijn ontwerpen zo in de smaak? Hoe zaten die technische hoogstandjes in elkaar?
4. Willem van den Berg 1979 – 1985
De VPRO neemt radicaal afstand van de jaren zeventig. Punker Willem van den Berg steekt elke zondagavond de VPRO-uitzending in een stoer en rebels jasje. Wat maakte zijn ontwerpen allemaal los? Hoe maakte hij ze en welke strategieën zette de VPRO allemaal in om de uitzendavond tot één geheel te maken?
5. Bob Takes 1986 – 1992 en 1997 – 2004
De computer doet zijn intrede in de wereld van televisievormgeving. Bob Takes ontwikkelt een geheel eigen beeldtaal die haaks staat op de Amerikaanse ‘vliegende asbakken’. Hoe zag zijn VPRO huisstijl eruit en hoe maakte hij deze? De komst van RTL4 maakt veel los, zenderprofilering gaat ten koste van omroepvormgeving. De mogelijkheden voor de VPRO om zich door televisievormgeving te onderscheiden verminderen. Hoe gaan de omroepvereniging en Takes hier mee om?
6. Max Kisman 1992 – 1996
De overstap van DTP-pionier Max Kisman naar de televisie wekt de aandacht van het hele design veld. De VPRO heeft wederom een ontwerper die de omroepvereniging een heel eigenzinnig gezicht geeft met zijn 3D animaties en typografische experimenten. Waarom gebruikte hij juist 3D in de tijd dat dat eigenlijk niet meer bon ton was?
7. Conclusie
De VPRO kan wel gezien worden als een moderne meacenas en werkte in de loop van de tijd samen met een indrukwekkende lijst van ontwerpers en kunstenaars. De omroepvereniging was de eerste en lange tijd de enige vereniging die een eigen televisievormgever hadden. Ondanks de grote verschillen tussen die ontwerpers wisten zij toch elke keer de identiteit van de VPRO feilloos te visualiseren.
Literatuurlijst
Afbeeldingenlijst

Op deze site verscheen ook een serie artikelen over de televisievormgeving van de VPRO van 1928 tot 2010. Met nog meer beeldmateriaal en filmpjes. Een overzichtje van deze artikelen vindt je hier: Vorm van de VPRO