Vandaag is het precies één jaar geleden dat het boek Vorm van vermaak uitkwam. Roy en ik spraken daarvoor tientallen mensen uit het vak. We hadden daar nog heel lang mee door kunnen gaan, maar erg moest ook een boek gemaakt worden… Dus zijn er een hoop mensen die we niet of nauwelijks in het boek noemen. Gelukkig hebben we de website nog! Vandaag een verslag van het gesprek dat ik voerde met Martin Roodnat. Een van de weinige motion-graphic designers zonder roots bij de NOS. Vanavond gaat bij SBS6 weer een van zijn ontwerpen in première, maar hoe begon het allemaal?

Welke opleiding heb je gevolgd?

Ik deed grafische vormgeving op de academie in Arnhem en in plaats van een stage volgde ik nog een half jaar illustratie op de Rietveld. We hadden een hele goede illustratie leraar in Arnhem, Friso Henstra maar er was niet echt een opleiding of afdeling, terwijl ik dat wel wilde, juist in combinatie met grafisch ontwerp. Op de Rietveld academie kreeg ik les van Thé Tjong King, Waldemar Post, Lydia Postma, hele goeie illustratoren. Na mijn afstuderen heb ik het een jaartje geprobeerd als illustrator. Dat lukte wel aardig, maar ik zag al snel dat je daar niet van kon leven.

Hoe kwam je voor het eerst in aanraking met bewegend beeld?

Op de academie, in de derde klas volgens mij, kon je vrijwillig animatiefilmpjes maken voor  Ja, natuurlijk (NCRC, 1976-2002) en Sesamstraat (NOS, 1976 – nu). Je kreeg de sleutel en dan mocht je ‘s nachts je filmpje maken in de kelder waar een 16mm camera hing. Ik vond laatst een aantal van die filmrolletjes terug, maar ik was dat eigenlijk een beetje vergeten. Ik wilde toen gewoon illustrator worden. Daarna heb ik een videoclip gemaakt met twee jongens van de academie. Ik speelde ook in een bandje, we noemden onszelf “Arnhems slechtse rock ’n roll band”.  Het was lol trappen, maar wel met goede muzikanten. Theo Outhuyse bijvoorbeeld. Hij ging bij de televisie werken en via hem kwam ik in contact met Willem van den Berg. Ik air-brushte veel en toen las ik iets over computeranimaties, en ik dacht dat lijkt exact op air-brush, zo mooi qua shading, daar moet ik alles over weten. Daarom wilde ik heel graag Willem van den Berg ontmoeten.

Dat was in 1985, Willem van den Berg was bij de VPRO verantwoordelijk voor de vormgeving. Hij speelde een belangrijke rol in de ontwikkeling van de computergraphics in Nederland omdat hij als een van de weinige creatieven ook heel goed overweg kon met de techniek. Waar was hij mee bezig toen je hem ontmoette?

Toen ik bij Willem kwam, liet hij me de Cubicomp zien waarop hij werkte. Hij was bezig met de leader voor Jonge Helden (VPRO, 1985 – 1988). Dat zag ik als eerste en ik vond het geweldig. De twee presentatoren springen uit een revolver. Perspectief was toen heel moeilijk. Nu draai je je hand daar niet meer voor om, nu heb je 3d tracking software waarbij het helemaal voor je uitgerekend wordt. Maar in die tijd moest dat een beetje op gevoel.

Ik mocht daar toen gewoon een beetje meekijken aanrommelen, ik heb daar geloof daar een half jaartje gezeten. Toen begon Willem voor zichzelf en ik ging mee naar Pixel Graphics dus. Pas toen begon ik voor het eerst dingen te maken. We deden nog een half jaar de vormgeving van de VPRO. Daar liet Willem me dingen voor maken. Bij de VPRO zochten ze natuurlijk een opvolger en Willem heeft mij toen naar voren geschoven. Ik heb een aantal keer met Roelof Kiers wat voorstellen bekeken die ik had gemaakt, maar dat was het niet helemaal. Ik had natuurlijk ook helemaal geen ervaring. Het was het proberen waard maar dat was veel te vroeg voor mij. Plus dat ik dacht dan moet ik elke week alleen maar VPRO dingen maken en dat had ik toen al een tijdje gedaan en het was niet helemaal wat ik zocht. Ik wilde meer de animatie kant op. Bovendien waren er bij Pixel Graphics zoveel verschillende soorten opdrachten: tv, reclame, bedrijfsleven.

Pixel Graphics had ook een Cubicomp. Kreeg je bij Pixel Graphics de Cubicomp onder de knie?
Nou dat was vrij moeilijk. In het begin was er maar één en meestal zal Willem er op te werken. Als hij even pauze nam of iets anders ging doen, kon ik erop. Op een gegeven moment kwam er  een tweede Cubicomp en toen kwamen er ook meer mensen bij. Eerst Fred van Mourik. Fred en Willem kenden elkaar uit Rotterdam. Fred was nog iets langer bij de VPRO gebleven, hij deed de vormgeving voor VPRO Jeugd. Daarna kwamen Klaas Rowaan en Lucia Happel, dat waren de eersten die bij de HKU op computeranimatie afstudeerden. Zij hadden al snel door hoe de Cubicomp werkte. Dat ging dus echt met je toetsenbord, helemaal buitenom op een monitortje zat je dus formules uit te typen. De T voor translate of R voor rotate, dat was vreselijk moeilijk eigenlijk, je moest het allemaal onthouden. Als je een kleurverloopje ging maken moest je intikken: RMP en dan de RGB aangeven en dan nog RAMP geloof ik en dan renderde die een achtergrondje. En het duurde allemaal lang, het kon makkelijk anderhalf uur duren voor één frame. In onderstaande video krijg je een beetje een idee hoe het was om op de Cubicomp te werken…

Wat maakte je zoal op de Cubicomp?

Ik werkte er wel op, maar echt in m’n eentje complete producties, dat niet. Fred en ik werkten vaak samen, dan wisselden we elkaar een beetje af. Het ging toen heel anders: je moest een compleet ding maken in de Cubicomp. Nu haal je overal losse onderdelen vandaan, 2d, 3d, collage, opnamemateriaal. Toen moest het allemaal in één keer en allemaal in de computer. Dat deed je dus meestal niet in je eentje. Er was wel de mogelijkheid om er video in de plakken maar dan moest je echt de montage set in. Fred en ik hebben de eerste leader voor de ontbijtshow Tineke (VOO, 1982 – 1990) gemaakt. We bedachten dat je over een weg reed met allemaal billboards langs de kant, met daar videobeeld in gekeyed. Ik kan me nog goed herinneren dat we na het maken van de animatie helemaal gesloopt de editset in gingen om die videobeelden erin te zetten. Jos Budie, de regisseur zei: ‘jongens, ga maar even liggen’. Hij wist hoe zwaar het was en dat wij nachten doorgingen. Dat was normaal, tot 4 uur ‘s nachts werken. Er was zoveel werk, de opdrachtgevers kwamen overal vandaan.

Op welke apparatuur werd er nog meer gewerkt bij Pixel Graphics?

Willem is eigenlijk bij de VPRO al begonnen op de Commodore, die heeft hij ook meegenomen naar Pixel Graphics. Die tijd ging het zo dat dealers langskwamen en dan kreeg je zo’n ding op proef. Zo stonden er dus ook twee gratis Macintoshes. Ik heb daarop bij Pixel Graphics een serie animaties voor een programma van Marion Bloem gemaakt [Cursus voor beginners in de liefde, VPRO, 1989).  Dat was een van de eerste animaties in Nederland op zo’n systeem.

Op een gegeven moment stapte Willem uit Pixel Graphics, hoe ging dat?

Pixel Graphics heeft 3 jaar bestaan, van 1986 tot eind 1989. Willem heeft het bedrijf min of meer over laten nemen door Geerlings, die een reclame bedrijf had in Zuid-Oost Amsterdam. Geerlings produceerde vergrotingen voor billboards, het was een soort fotografisch laboratorium. Men wilde de computer inzetten voor dit werk, tegelijkertijd bleven wij onze bewegende producties doen. Het viel tegen hoeveel klanten Geerling meebracht, meeste kwam toch via de connecties van Willem. Liep allemaal een beetje stroef.

Toen stapte Willem op en zaten Fred, Lucia, Klaas en ik daar in Zuid-Oost. Allemaal in een eigen kantoor. Je mocht wel je eigen luxaflex uitkiezen om het nog een beetje persoonlijk te maken, maar als je die opendeed zat je naar de snelweg te kijken. Onzettende plek om te werken, totaal geen inspiratie. Die Geerlings runde een heel strak bedrijf. Maar wij waren toch een beetje cowboys, gewend om ‘s nacht te werken als het nodig was. Nu moest ik keihard rennen om om tien voor 12 de laatste metro te halen. Dat waren we niet gewend. De vrouw van Geerlings maakte magnetron maaltijden voor ons, heel lief, maar ja. In Hilversum gingen we gewoon lekker uit eten. Toen ben ik ook opgestapt, niet lang daarna de rest ook. Het hart was er uit. Er zat geen creativiteit meer in het hele bedrijf. Het bloedde gewoon dood. Maar daar weet ik niet zo heel veel van want ik ben vrij snel verhuist naar Milaan, Italië.

Wat wilde je in Italië gaan doen?

In 1990 ben ik naar Milaan gegaan en heb daar een klein jaartje gezeten.  Ik was zo moe van het presteren en de hele situatie, ik had er geen zin meer in. Een vriend uit New York woonde daar al en die stelde voor een appartement te delen. Eerst lekker freewheelen, ik had wat geld over. Daarna probeerde ik daar aan het werk te komen, 3D animatie was in Italië  toen ook nog niet zo bekend. Maar Italianen nemen liever een familielid aan, ik kwam er niet tussen. Leuke dingen meegemaakt en leuke mensen ontmoet, dat wel. Maar het geld raakte op en ik ging terug. Toen hoorde ik van Fred dat hij bij Sonotech wel hulp kon gebruiken.

Wat was Sonotech voor bedrijf?

Dat was een groot facilitair bedrijf op meerdere locaties in Hilversum. Ik zat in Bussum in het gebouwtje naast de oude tv studio in het witte kerkje, Studio Vitus. Ze hadden 2 of 3 editsuites. Fred en ik hadden een eigen kantoor met 1 computer, dat was de DP422, dat was wel een geweldige machine van Dynatech Colorgraphics. Ik werkte van 1991 tot 1992 bij Sonotech.

Was er veel veranderd in Nederland, het jaar dat je in Italië zat?

In Nederland begon het rond 1990 wel snel te gaan met computergraphics. De NOB had al een Paintbox waar Silvia Weve als een van de eerste op werkte. Ze maakte boek illustraties op de Paintbox, heel bijzonder. In 1988 gingen we naar de Siggraph in Atlanta. Erg indrukwekkend. Het was een grote beurs en ook mijn eerste keer in Amerika. Ik heb een soort gastcollege gehad van John Lasseter. Hij liet Tin Toy zien, revolutionair was dat. Pixar werkte met zelf geschreven software en zelf geproduceerde rendermachines: Render Farm. Fantastisch om dat mee te maken, toen begon het dus echt hard te gaan. Er waren destijds nog wel meer jongens in Nederland die gespecialiseerd waren in 3D animatie, bij de NOS/NOB: Bert Verhoeff, Robin Noorda en Carlo Delbosq. Het NOB had echt als eerste een gespecialiseerde afdeling computeranimatie en ontwerp. Het waren wel concurrenten natuurlijk, maar ik vond het wel toe te juichen dat computeranimatie serieus genomen werd.

Waarom vertrok je bij Sonotech?

Eind 1991 werd ik gevraagd om de vormgeving te doen voor AT5. In januari 1992 ben begonnen met de voorbereiding en waren de eerste gesprekken. Het moest 1 april allemaal gelanceerd worden. In februari ben ik echt begonnen. Ik was als een van de weinigen daar in vaste dienst. Ze zagen al snel dat het heel veel werk was: de hele zender vormgeving, maar ook de 25 programma’s en de dagelijkse nieuws uitzendingen hadden vormgeving nodig. Later kwamen daar ook nog commercials bij want die werden binnenshuis gemaakt. De allereerste vormgeving en alle programma’s heb ik in mijn eentje gedaan. Als je ze nu terugziet; sommige zijn niet meer dan wat videobeelden en een titeltje. Na een paar jaar vonden ze wel dat het allemaal net zo professioneel moest worden als dat wat er vanuit Hilversum kwam. Er werden hoge eisen gesteld met een heel laag budget. Maar ik kreeg er op een gegeven moment wat mensen erbij, Kate Higgins bijvoorbeeld. Zij had bij NOS Journaal op de Paintbox gewerkt. Er was ook geen tijd om even iemand te leren met de apparatuur om te gaan.

Met welke apparatuur werkte je bij AT5?

Ik heb bij AT5 gevraagd of ik zo’n apparaat als bij Sonotech kon krijgen. De DP422 was een voorloper van de Paintbox, maar dan 2,5D. Het kon net iets meer, maar was toch niet echt een 3D machine. Die machine kostte geloof ik 100 of 200 duizend gulden, als ik niet overdrijf. Als je dat vergelijkt met nu is het ongelofelijk hoe duur dat was. Maar je kon er alles mee maken: nieuws vormgeving, leaders, commercials. Die DP422 hebben we helemaal opgebruikt. Daarna moest daar een soortgelijk iets voor in de plaats komen, want er moesten zowel DVE’s [digital video effects] als DLS’s [Digital Libary Sequences] op gemaakt kunnen worden. Toen ben ik bij software uitgekomen die op een gewone pc kon draaien -wel een stevige machine natuurlijk- en dat heette Paint & Effects. Dat pakket is later helemaal uitgegroeid en ik gebruik het eigenlijk nog steeds. Combustion, Flame, Smoke, het is dezelfde software die ze ook gebruiken voor bioscoopfilms. Maar die DP422 had natuurlijk ook 3d mogelijkheden en daarvoor heb ik ook Soft Image erbij aangeschaft. Dat was echt een puur 3D systeem, XSI noem je dat tegenwoordig.

Ik vind je leader voor Hoezozoo erg geslaagd.

Voor programmaleaders was meestal weinig tijd. Hoezozoo? was een programma over Artis. Ik had allerlei dierenpatronen en afbeeldingen uit boeken onder de caption-camera gelegd en aan elkaar geplakt. Dat werkte erg goed uit.

Tot 2000 heb ik bij AT5 gewerkt. Ik heb in die acht jaar zes directeuren meegemaakt. Elke nieuwe directeur wil zijn stempel op de zender drukken, dus elke keer moest er weer een andere vormgeving komen. Op een gegeven moment heb ik met Ton F. van Dijk, de laatste hoofdredacteur daar ook meningsverschillen over gekregen. Hij wilde het allemaal platter en platter en platter, terwijl ik net Soft Image had aangeschaft. Kijk het golft, dan is 3d weer ‘uit’ en dan weer ‘in’. Ik kreeg voorheen altijd alle vrijheid en vertrouwen bij AT5, maar Van Dijk ging zich nadrukkelijk met mijn werk bemoeien.

Tijdens die periode bij AT5 heb je ook het eerste pakket van SBS6 gedaan, hoe ging dat?

Ik werd gevraagd door Fons van Westerloo, die was daarvoor hoofdredacteur bij AT5 dus dat grijpt allemaal in elkaar. Er was een logo’tje aangeleverd door een reclamebureau en dat heb ik vertaald naar een televisielogo. Zij hadden blauwe letters voor op print en dat werkt op tv natuurlijk niet dus dat werd wit met nog een beffeltje; een opstaand randje aan een letter, waardoor die nog meer diepte krijgt, en je kan er nog een extra glimmertje over laten gaan. Ik heb een storyboard getekend en ben op zoek gegaan naar mensen die het uit zouden kunnen voeren. Het was wel duidelijk dat het allemaal vet 3D moest, het moest knallen en er groots uitzien, want het moest natuurlijk tegenover RTL4 staan. Ik ben bij Lydia Pees van NOB Design uitgekomen en zij tekende voor de uitvoering. Bert Verhoeff deed de 3D animatie, hij was echt een van de besten in die tijd. Hij begreep hoe je die letters groots in beeld kreeg. Bij de latere pakketten is het toch wat minder. In de loop van de tijd ontstond er bij SBS natuurlijk een grafisch afdelinkje, zij hadden ook een nieuws programma dat dagelijks vormgeving nodig had. Die jongens deden daarna de 3D animaties voor de stationcalls. Maar zo goed als die van Bert waren ze niet. Gelukkig is er op een gegeven moment een restyling gekomen door Remco van Kesteren en Danny Smit van Valkieser. Die gingen weer een hele andere kant op, dat was goed om te zien.

En toen kwam je uiteindelijk weer bij Willem van den Berg terecht?

In 1999 kwam ik Willem tegen op een vakbeurs. Hij was net weer voor zichzelf begonnen met ‘n Berg Werk, had het heel druk en zag het wel zitten om weer samen te werken. We werkten bij ‘n Berg Werk in twee teams. Willem en ik zette de leaders en vormgeving in elkaar en namen met opdrachtgevers door wat het moest worden. Dan liepen er een paar jongens rond die de toegevoegde 3d animaties of effecten aanleverden. Dat werkte heel goed. Willem liet mij heel zelfstandig werken, zoiets hadden we ook wel een beetje afgesproken van te voren. Het moest meer op gelijkwaardige basis zijn, niet meer zoals vroeger. In het de jaren tachtig was ik natuurlijk de tovenaarsleerling en hij de grote meester. Maar ik had inmiddels veel ervaring opgedaan en dus we zaten iets meer op hetzelfde level. Hoewel Willem wel veel dingen heeft waar hij veel beter mee omgaat: hij is heel goed technisch, heeft ie ook als hij in z’n garage aan zijn motor sleutelt. Hij haalt een heel geweer uit elkaar en zet het zo weer in elkaar. Dat technische heb ik niet, ik ben veel meer op het effect en op m’n gevoel.

Wat waren de leukste opdrachten in die periode bij ‘n Berg Werk?

Kindernet was een mooie opdracht. Die mensen kwamen via RTL op Willem af, ze wilden dat hij het ging doen maar het was echt een opdracht die helemaal bij mij paste. Ik had een collage-achtig idee, met veel illustratie, half getekend, half-echte animaties met dieren. Het 3d deel dat maakte iemand anders weer en samen met Willem heb ik het logo gemaakt. Verder deed ik bij Kindernet de hele vormgeving, dat ging ook om drukwerk, briefpapier, promotiemappen, auto’s.

Ook leuk waren de bumpertjes voor Mooi! Weer de Leeuw (VARA, 2005-2009). Paul de Leeuw kwam altijd met de meest maffe ideeën. Daar heb ik heel veel voor gemaakt, elke week wel wat, fantastisch. Niet alleen bumpertjes, zoals een ‘breaking news’ grapje, maar ook grafische props. In het begin kwamen er hele grote kranten naar beneden, dat was een gigantisch stuk drukwerk, duur ook, en is ook daarom uiteindelijk gesneuveld. Maar het zag er in beeld heel goed uit. We maakte cadeaubonnen, cd-hoezen voor die Duitse trompettisten, de meest maffe dingen.

En in het begin bij ‘n Berg Werk deed ik nog de zendervormgeving van TVNH, die waren via AT5 bij mij terecht gekomen. Dat heb ik tot 2001 gedaan. Ze zaten toen vlakbij mijn huis op het Surinameplein, dus ik kon zo op de fiets stappen voor een vergadering. Maar het was een hele drukke periode.

En nu werk je zelfstandig?

Ik was al aan het afbouwen bij Willem, van vijf naar vier dagen per week. Ik had al met hem besproken om te proberen voor mezelf te beginnen. Het is leuk, ik heb nu mijn studio aan huis. Onvoorstelbaar dat je het nu allemaal vanuit huis kan doen. Ik heb net weer een nieuwe computer aangeschaft die weer vijf keer zo snel is als m´n oude, die helemaal niet zo oud nog niet was. Overleg gaat voor een groot deel via Skype, e-mail en telefoon, animaties stuur je door via WeTransfer. Het gaat allemaal zo makkelijk nu. Ik werk veel samen met Alexander Otto in Groningen. We maakten samen de Top2000 aftel-animatie voor de jaarwisseling. Recente ontwerpen zijn de vormgeving voor Kinderen voor kinderen songfestival en voor een nieuw programma van SBS6: Wat schat je? Nu ga ik weer verder met de vormgeving voor het jaarlijkse KetiKoti festival in het Oosterpark.

Vanavond op tv: de eerste aflevering van Wat schat je?

Meer werk van Roodnat is te vinden op zijn YouTube kanaal en website: Forsrood media design.